Seminarium, prowadzone przez Tomasza Derdę i Adama Łajtara, odbywa się w poniedziałki, o 16.45, na platformie Google Meet
2020/2021
14 grudnia: Piotr Jaworski, Klęska urodzaju, czyli wielkie liczenie monet w Marei i co z niego wynika
Jesienią bieżącego roku przybyła do Marei grupa śmiałków, każdy z sobie tylko znanych pobudek, na ogół jednak związanych z archeologią. Moim zadaniem było policzenie, po raz pierwszy, wszystkich monet odkrytych w Marei w trakcie bez mała 20 lat prowadzenia na tym stanowisku polskich badań archeologicznych, a także wstępne oszacowanie liczebności poszczególnych grup typologiczno-chronologicznych tworzących ogólną masę monetarną. Mając od 2014 r. częsty i regularny kontakt z materiałem numizmatycznym z tego stanowiska, ku swemu zdziwieniu dość szybko przekonałem się, jak mocno nie doszacowałem ogólnej liczby znalezisk monetarnych. W rezultacie przeprowadzenia w magazynach w Marei trwającego miesiąc skontrum, udało mi się też zarejestrować kategorie monet dotąd na tym stanowisku nie poświadczone, dzięki czemu wiedza na temat obiegu monetarnego w bizantyńskiej i umajjadzkiej Marei uzupełniona została o kolejne, cenne informacje.
30 listopada: Andrzej B. Kutiak, „Marea”/Hawwarija Północna: urbanistyka bizantyńskiego miasta
Zapraszamy na seminarium, podczas którego przedstawione zostaną efekty prac nad stworzeniem mapy stanowiska archeologicznego w „Marei”. Prace nad jej powstaniem rozpoczęto w 2018 r. Obszar objęty dokumentacją obejmuje niemal 60 ha i stanowi znaczną cześć półwyspu wchodzącego w głąb jeziora Mareotis.
23 listopada: Tomasz Derda i Mariusz Gwiazda, Marea 2020
Zapraszamy na seminarium, na którym przedstawimy wyniki zakończonego przed tygodniem kolejnego sezonu prac wykopaliskowych. Będzie to pierwsze z cyklu trzech seminariów poświęconych Marei. Już teraz zapraszamy na następne spotkania, w trakcie których Andrzej B. Kutiak zapozna nas z wynikami (niemal) zakończonego surveyuarchitektoniczno-urbanistycznego, a Piotr Jaworski przedstawi wstępne wyniki badań nad obiegiem monetarnym w Marei i gospodarką pieniężną regionu Mareotis w czasach bizantyńskich i umajjadzkich. Link do spotkania: https://meet.google.com/udf-ahhd-nzk
16 listopada: Paweł Nowakowski, Nieopublikowane inskrypcji późnoantyczne z terenów Bitynii (okolice Prusy ad Olympum)
_________________________________
2019/2020
Tomasz Barański, Kontynuacja interdyscyplinarnych studiów nad obszarem Mareotydy w okresie wczesnomuzułmańskim
Podczas najbliższego wystąpienia seminaryjnego skupię się nad dwoma aspektami będącymi głównymi filarami mojej przyszłej rozprawy doktorskiej: badania archeologiczne oraz studia nad arabskimi źródłami pisanymi. Najpierw przedstawię wstępne wyniki mojego pierwszego sezonu wykopaliskowego w ‘Marei’, a także propozycje ukierunkowania moich badań terenowych na kolejne lata. Ponadto postaram się zarysować postęp prac nad opracowaniem niektórych arabskojęzycznych tekstów historiograficznych, które opisują miejscowość Marea / Maryūṭ, w tym także pomysły na inne niż dotychczasowe odczytanie pewnych występujących tam toponimów.
17 lutego: Aleksandra Pawlikowska-Gwiazda, Studia nad zatyczkami mułowymi z klasztoru św. Fojbamona w Dei el-Bahari
W latach 2007-2009 Polsko-Egipska Misja Architektoniczno-Koserwatorska przeprowadziła sondażowe badania archeologiczne w różnych częściach Świątyni Hatszepsut w Deir el Bahari. W wyniku prac w Kaplicy Hatszepsut oraz Północnym Sanktuarium Amona odkryto obiekty (tzw. small finds) związane z ostatnią fazą użytkowania świątyni, czyli okresem między VI a VIII wiekiem, kiedy funkcjonował tu klasztor św. Fojbamona.
Zdecydowanie wyróżniającą się ilościowo, ale zarazem trudną do badań grupą zabytków ze względu na ich słaby stan zachowania, są mułowe zatyczki (tzw. mud stoppery) do naczyń ceramicznych. Zostaną one przedstawione na tle analogicznych odkryć z Teb Zachodnich. Większość z nich stemplowana była pieczęciami z literami lub symbolami; wśród nich da się zauważyć pewne powtarzalne cechy szczególne takie jak podobny kształt pieczęci i kolor tła. Większość inskrypcji na pieczęciach jest trudna do zinterpretowania, choć tam, gdzie było to możliwe, zostaną przedstawione propozycje ich odczytania.
Podczas wystąpienia poddana pod dyskusję zostanie również kwestia, czym była kultura materialna mnichów tebańskich? Co można do niej zaliczyć ? Czy dobra wytwarzane poza Tebami Zachodnimi stanowią element tej kultury?
27 stycznia: Jolanta Młynarczyk, Inskrypcje mozaikowe odkryte w ostatnim sezonie badań w tzw Kościele Zachodnim w Hippos.
20 stycznia: Andreas Winkler, Egyptian priests in Roman Egypt
The indigenous priesthood of Egypt has in research often been characterised as being in decline in the Roman period. The Roman conquest is described as having brought about profound changes to the priesthood’s status and economic standing, which affected the organisation of the sacerdotal ranks. Temple lands were confiscated, the priesthood set under stricter regulations, and the priest were pushed out of political and administrative influence. The last years have, however, seen a surge in studies regarding the priesthood, both new studies have emerged and more material both in Greek and Demotic has been published. As a consequence, a new image, which nuances previous views, has begun to emerge. My talk explores some of the new Demotic sources that recently have been published and what they can reveal about these issues.
13 stycznia: Julia Burdajewicz (ASP), Fragmenty malowideł ściennych z dolnej bazyliki w Marei
Zostaną przedstawione wstępne wyniki badań nad dekoracją malarską dolnej bazyliki w Marei (5 w.?) przeprowadzonych w sezonie wykopaliskowym 2019.
Dotychczas przejrzany materiał pozwala stwierdzić, że większość fragmentów malowideł wykazuje jednakową budowę podłoża, dzięki czemu możemy zaliczyć je do jednej fazy wystroju wnętrza. W obrębie tej grupy możemy wyróżnić trzy kategorie motywów dekoracyjnych, dla których znajdujemy analogie zarówno w malarstwie hellenistycznym, rzymskim jak i późnoantycznym. Przedstawione zostaną ogólne spostrzeżenia dotyczące charakteru dekoracji malarskiej bazyliki oraz omówione zostaną wstępne obserwacje dotyczące techniki i technologii wykonania tych malowideł.
16 grudnia: Joanna Wilimowska (UWr): Słudzy świętych zwierząt: tytuły i funkcje pracowników kultu zwierząt na terenie Fajum w okresie ptolemejskim Głównym celem jest przedstawienie wyników badań nad personelem zaangażowanym w kult zwierząt na terenie oazy Fajum w okresie ptolemejskim. Badania zostały ograniczone do terenu Fajum ze względu na jego szczególne znaczenie w monarchii Ptolemeuszy oraz obficie zachowaną bazę źródłową. Kult zwierząt stanowił istotny element religii starożytnego Egiptu a jego największy rozkwit przypada na okres grecko-rzymski. Źródła datowane na okres ptolemejski, na którym skupiły się niniejsze badania, ujawniają szereg różnych funkcji sprawowanych w ramach kultu zwierząt. Zawody te związane są zarówno z religijnymi jak i świeckimi obowiązkami osób, które je pełniły. Najpowszechniej czczonymi zwierzętami w Fajum był krokodyle, poświęcone bogu Sobkowi, patronowi regionu. Jednak, kult zwierzęcy w Fajum był wyjątkowo zróżnicowany. Papirusy dostarczają informacji na temat pracowników związanych ze świętymi ibisami, sokołami, kotami, psami (szakalami), czy baranami. Wystąpienie ma przede wszystkim na celu zaprezentowanie wszystkich poświadczonych przez materiał grecki i demotyczny tytułów i funkcji odnoszących się do pracowników kultu różnych zwierząt czczonych w Fajum oraz omówienie ich roli. Część z nich poświadczona jest wyłącznie przez dokumenty pochodzące z tego regionu, co rzuca nowe światło na funkcjonowanie kultu zwierząt w Egipcie.
25 listopada: Krzysztof Narloch (Ośrodek Badań nad Antykiem Europy Południowo-Wschodniej) Dyplom wojskowy z Novae.
Dyplom ten, odnaleziony w tym roku, został wystawiony w 244 roku n.e. Jest pierwszym tego typu zabytkiem odkrytym w Novae podczas prac wykopaliskowych. Odnaleziony on został na terenie obozu, a nie na terenie canabae, co rodzi pewne pytania na temat funkcji tego miejsca w połowie III wieku.
18 listopada: Tomasz Derda, Charakterystyka dotychczasowych znaezisk epigraficznych z "Marei"
4 listopada: Adam Łajtar, inskrypcje mozaikowe w nowoodkrytym kościele w Bet Shemesh
21 października: Paweł Nowakowski (UW), Graffiti i inskrypcje z kamieniołomu GO3C (Göktepe, rejon Muğla, Karia)
14 października: Michał Kuźmiński, Szklane gemmy ze zbiorów Muzeum Narodowego
2019/2019
3 czerwca, Karol Kłodziński (UMK), Nowi procuratores regionis Thuggensis? Uwagi o organizacji domen cesarskich w Afryce Prokonsularnej (na marginesie dwóch epitafiów z Mustis
20 maja, Agata Deptuła (UW), Ostrakony z dziedzińca A w klasztorze na Komie H (Stara Dongola)
13 maja, Paweł Nowakowski (UW), Epigrafika a tożsamość na wczesnobizantyjskim Bliskim Wschodzie
6 maja, Konstantinos Balamosev (UW) wystąpi z referatem, którego obszerne streszczenie znajdą Państwo poniżej. Pan dr Balamosev będzie mówić (chyba) po polsku.
In this paper, I offer emendations to H. Zilliacus' original edition of P.Berlin inv. 16876 = SB V 8754 that did not appear in subsequent corrections listed in Berichtigungsliste or that differ from those of the Berichtigungsliste, as well as new readings based on personal examination of the papyrus at the Department of Papyrology in Warsaw. I also discuss the newly appearing term antapostoloi and the people involved in their issuance based on the evidence we have on the shipping procedure, and offer my interpretation of the various points of interest.
As said, many of the corrections have been already published and included in the volumes of Berichtigungsliste. Unfortunately, none of them have made it to the DDbDP database yet, and thus the text appearing there essentially retains the readings of the editio princeps.
The document belongs to the archive of Harchebis, the royal scribe (basilikos grammateus) of the Herakleopolite nome, and consists of two columns, starting with a letter from the strategos Andromachos to Harchebis citing two other letters, the first containing a copy of Andromachos’ orders/instructions to the sitologos Leonides and the second, a copy of the orders/instructions of the deputy dioiketes Ptolemaios to Andromachos.
Some obscure points with regard to the grain transport that remain to be clarified and will be hopefully explored at the seminar, are the sealing of the jars, the accompanying documents, the ports - quays where the grain was unloaded and the places where the various officials appearing in the text exercised their authority.
26 kwietnia (uwaga, PIĄTEK!), godz. 11.15: Nikolaos Karydis i Krzysztof Babraj
Tematem seminarium będzie architektoniczna rekonstrukcja kościołów w Marei. Stan badań przedstawią dr Krzysztof Babraj (Muzeum Archeologiczne w Krakowie) oraz Daria Tarara. W seminarium weźmie udział dr Nikolaos Karydis z Uniwersytetu w Kent, architekt specjalizujący się w rekonstruowaniu formy starożytnych kościołów.
15 kwietnia: Tomasz Barański, Historia rejonu jeziora Mareotis w perspektywie hydrologicznej
Ważną częścią mojej przyszłej rozprawy doktorskiej jest ustalenie ekonomicznego znaczenia rejonu jeziora Mareotis w okresie po podboju muzułmańskim z połowy VII w. Dostęp do słodkiej wody był kluczowym czynnikiem dla upraw rolniczych. Nie można także pominąć aspektu komunikacyjnego istniejący w tym regionie cieków wodnych. Poza weryfikacją źródeł pisanych z badanego okresu, w realizacji tego celu posłużę się również wynikami badań geomorfologicznych oraz kartograficznych, a także relacjami nowożytnych europejskich podróżników.
8 kwietnia: Sebastian Mazurek, Zespół inskrypcji nabatejsko-greckich znalezionych w południowej części rzymskiej prowincji Arabii
Stanowisko Ruwwafah, w prowincji Tabuk w Arabii Saudyjskiej (w literaturze pojawia się także w formach Rawwafa i Rwafa), oddalone od głównych znanych nam szlaków handlowych na początku naszej ery, jest również odizolowane od jakiejkolwiek osady. W XIX i XX w. podróżnicy i badacze odwiedzili Ruwwafah jedynie kilkukrotnie, nie przeprowadzono tam również żadnych systematycznych badań archeologicznych. Pomimo to pochodzące stąd trzy inskrypcje greckie, dwie nabatejskie oraz jedna grecko-nabatejska wskazują na znaczne wpływy rzymskie za panowania Marka Aureliusza i Lucjusza Werusa i towarzyszy wybudowaniu świątyni. Okoliczności powstania tej budowli, pomimo kilku interpretacji nadal pozostają niepewne.
1 kwietnia: Tomasz Dziurdzik, Inskrypcje w badaniach nad starożytnym krajobrazem osadniczym i społecznym okolic Ljubuški (Bośnia i Hercegowina)
Na krytykę wystawiony zostanie materiał i przemyślenia zbierane w trakcie przygotowywania artykułu związanego z fragmentem inskrypcji odkrytej w Ljubuški (Bośnia i Hercegowina) w trakcie realizacji grantu Preludium przyznanego przez NCN (nr 2015/19/N/HS3/00886). Poruszone zostaną zwłaszcza kwestie przydatności zabytków epigraficznych do badań nad krajobrazem osadniczym i społecznym zaplecza rzymskiej kolonii Narona. Specyfika obszaru badań jest niezwykle ciekawa w kontekście rozważań nad procesami romanizacji, zwłaszcza ogromnych różnic między wybrzeżem Dalmacji a terenami w głębi lądu. Konfrontacja danych dotyczących napisów: ich chronologii, miejsc odnalezienia oraz informacji na temat wspominanych w nich osób z wynikami badań archeologicznych wydaje się wskazywać, że „kultura epigraficzna” mikroregionu była powiązana niemal wyłącznie z obecnością weteranów osiedlonych przez Tyberiusza oraz garnizonem wojsk pomocniczych. Nawet w obrębie jednej doliny rzecznej wskazać można istotne różnice w recepcji wzorców kulturowych i wyciągnąć wnioski, które mogą pomóc wytłumaczyć procesy dotyczące całej prowincji.
25 marca: Marcin Kotyl, Nowy kodeks z egipskiej wioski Skar: studium podatków w Egipcie późnorzymskim
Przedstawię wstępne wyniki badań nad nieopublikowanym kodeksem z kolekcji w Giessen, P. Giss.inv.58A–L. Kodeks to 44-stronicowy rejestr podatkowy (λόγος λήμματος) z egipskiej wioski Skar datowany na początek IV w. n.e. Dokument ten jest szczególnie interesujący ze względu na dość wczesną datę, dzięki czemu możemy zaobserwować pierwsze skutki zmian fiskalnych wkrótce po reformach Dioklecjana. Szereg list i obliczeń podatkowych daje bezpośredni wgląd w księgowość, sytuację monetarną, urzędników zaangażowanych w podatki, etc. Nie bez znaczenia są również miejsca zaświadczające nowe imiona, osoby i urzędników.
