11 April 2019 Przemysław Piwowarczyk (Uniwersytet Śląski): Amulety z wersetami biblijnymi (na wybranych przykładach)

Ostatnie kilka lat przyniosło ożywione zainteresowanie amuletami chrześcijańskimi zawierającymi teksty biblijne. Opracowano kilka korpusów, pojawiły się również studia monograficzne poświęcone niektórym kategoriom tych semioforów. Wobec tego możliwym staje się podjęcie na tym materiale badań historyczno-religijnych.

Szereg amuletów tego typu zawiera bezpośrednie apostrofy lub nawet dłuższe inwokacje, co pozwala interpretować je jako komunikaty kierowane do istot duchowych. Interesująca jest dla mnie właśnie wyobrażona sytuacja komunikacyjna warunkująca (choć zapewne z reguły w sposób nieuświadomiony) materialną postać konkretnego amuletu. Jeśli przyjmiemy, że teksty te powinny być czytane (co wyraża wprost P.Oxy. LXXVI 5073 „Przeczytaj początek ewangelii i zobacz”), to można zasadnie pytać o owych boskich
i demonicznych czytelników, ich praktyki czytelnicze i stosunek do tekstu biblijnego. O ile zaś badacze często pytają o tożsamość (religijną, kulturową, społeczną) wytwórców
i użytkowników amuletów, z rzadka tylko zastanawiają się nad wyobrażeniami teologicznymi, które towarzyszą tworzeniu tego typu semioforów (i które są przez te semiofory tworzone
i utrwalane).

Przedstawię zatem na kilku przykładach problemy związane z identyfikacją nadawcy (użytkownik amuletu, Bóg, księga) i odbiorcy (Bóg, święci, zły duch) komunikatu oraz związku takich identyfikacji z treścią komunikatu i fizyczną postacią semioforu.

Analizie i interpretacji zostaną poddane następujące amulety:

P.Oxy. LXXVI 5073 (LDAB 140277). Zawartość: „Przeczytaj początek ewangelii i zobacz”; Mk 1,1-2

MPER N.S. XVII 10 (LDAB 2823). Zawartość: „Przyzywam Cię, Boże, Ojcze naszego pana Jezusa Chrystusa, abyś zesłał swego anioła na tego, kto to nosi”; J 1,5-5.

P.Oxy. VIII 1151 (LDAB 2802). Zawartość: +; „Uciekaj znienawidzony duchu, Chrystus cię prześladuje. Syn Boży i Duch Święty już cię pochwycił”; „Boże sadzawki owczej…” i prośba o ratunek; +; J 1,1-3; wezwanie Chrystusa i prośba o uzdrowienie; wspomnienie Matki Bożej i świętych; wspomnienie imienia Bożego; amen; +

P.PalauRib. inv. 412 (LDAB 749383). Zawartość: ΧΜΓ; Jn 1,1; Mt 1,1; Łk 1,1; Mk 1,1; Ps 90,1-2 (LXX); Incipit Listu Jezusa do Abgara; „ulecz te zwierzęta”; amen; „niech się tak stanie”

P.Lond.Copt. I 317  = Brit. Lib. Or. 4919(2) (LDAB 112657). Zawartość: + (?); incipit listu Chrystusa do Abgara; Mt 1,1; Łk 1,1; J 1,1; Mk 1,1

P.Stras.Copt. 5 (LDAB 382628). Zawartość: Wg Marka; Mk 1,1; + ;  Ps 90 (LXX); Wg Jana; + ;  1,1; Wg Mateusza; + ; Mt 1,1-2; Wg Łukasza; + Łk 4,17-18; +