13 June 2019 Joanna Wegner (UW), Dokumentarne świadectwa eksploatacji łodzi i statków w Egipcie późnoantycznym: obserwacje wstępne oraz Tomasz Barański (UW), Badanie okresu wczesnomuzułmańskiego w obszarze Mareotydy

W tekstach literackich późnoantycznego Egiptu posiadanie statków i łodzi było niemal obowiązkowym elementem opisów materialnego dobrobytu osób prywatnych, a także ludzi i instytucji Kościoła. Dokumenty papirusowe nie tylko przynoszą szereg dodatkowych poświadczeń prywatnych i instytucjonalnych “armatorów” z IV–VIII w., ale również pozwalają dostrzec codzienne praktyki związane z nabywaniem, budową i eksploatacją statków i łodzi przez szereg osób o rozmaitych funkcjach i statusie. Projekt, którego część stanowić będzie wystąpienie, stawia sobie za cel opisanie i zrozumienie tych praktyk.

W samym wystąpieniu przedstawię obserwacje z pierwszego etapu badań: koncentrując się na materiale z V i VI w. nakreślę konteksty, w których najczęściej słyszymy o eksploatacji statków, zastanowię się nad identyfikacją osób w nią zaangażowanych i przedstawię dalsze możliwości badawcze związane z tematem.

 

Tomasz Barański, Badanie okresu wczesnomuzułmańskiego w obszarze Mareotydy

Bieg wydarzeń politycznych w obszarze Aleksandrii i jej chora jest stosunkowo dobrze znany dzięki Historii Patriarchów Aleksandrii. Jednakże historia społeczno-ekonomiczna tego rejonu po podboju arabskim w połowie VII w. jest dużo słabiej zbadana. Szybkie pustynnienie obszaru Mareotydy bywa przyjmowane niemal jako pewnik. Nie mniej jednak, zjawisko interakcji pomiędzy kurczącą się społecznością osiadłą i napływającymi na te tereny Beduinami, jak i zamiany w strukturze gospodarczej w rejonie jeziora Mareotis / Maryūṭ mogą być badane na podstawie co najmniej trzech zagadnień.

Pierwszym z nich jest historia funkcjonowania sanktuarium w Abu Mena, które w okresie późnorzymskim było odwiedzane przez wielką ilość pielgrzymów. Chociaż kres jego funkcjonowania jest wyznaczany na IX w. n.e. to pewne arabskie źródła pisane i wyniki prac archeologicznych zmuszają do ponownego przemyślenia kwestii jego dłuższego użytkowania.

Kolejnym zagadnieniem jest znaczący ośrodek osadniczy ulokowany nad brzegiem zachodniej niecki jeziora Mareotis. Prowadzone tam od niemal 20 lat badania polskiej misji archeologicznej skłaniają do identyfikacji tego stanowiska z głównym ośrodkiem miejskim tego regionu, czyli Mareą. Jednakże, porównując średniowieczne arabskie źródła pisane oraz opisy nowożytnych podróżników i geografów możemy poszukiwać innych lokalizacji tego miasta.

Wreszcie całe zaplecze rolnicze tego obszaru, które w okresie grecko-rzymskim było wykorzystywane do produkcji winnej. Wyniki badań powierzchniowych w zachodniej części jeziora wskazują na szybkie zaprzestanie przemysłowej produkcji amfor służących do przechowywania i transportu lokalnego wina. Jednak pewne poszlaki toponomastyczne zmuszają do ponownego zastanowienia się nad gospodarczą historią Mareotydy.