28 I: Adam Ziółkowski, Bartosz Kontny, Kiril Myzgin, Krystyna Stebnicka, Michał Baranowski (UW), Kryzys cesarstwa w III wieku. Dlaczego wybuchł i dlaczego został zapomniany?
Abstrakt (for English see below)
Rewelacyjne odkrycia ostatnich dwunastu lat – archeologiczne (pole bitwy w Harzhorn), paleograficzne (palimpsest wiedeński z fragmentami opisu wojny gockiej Deciusa) i numizmatyczne (dobrze znane uczestnikom seminarium losy złota zdobytego przez Gotów pod Abrittus) – odesłały do kosza większość panujących w nauce opinii o genezie i pierwszej fazie trzeciowiecznego kryzysu Imperium (235-251); a i te, które się ostały, wymagają gruntownego przemyślenia. Nasz projekt jest jednym z kroków w tym kierunku, a dokładnie dwoma. Po pierwsze, wsparcie jakie wspomniane odkrycia udzieliły tezie, że przyczyną, która popchnęła korpus oficerski armii rzymskiej do sięgnięcia po władzę, była świadomość rosnącego zagrożenia ze strony europejskich barbarzyńców, którego nie chciała zauważyć i któremu nie umiała się przeciwstawić dotychczasowa elita polityczna, skłoniły nas do próby systematycznego zebrania informacji o tym, co się działo i co się zmieniało w Barbaricum w dwóch pokoleniach poprzedzających pronunciamiento z 235 r. – tym z natury rzeczy archeologicznym przeglądem zajmują się głównie Bartosz Kontny i Kirill Myzgin. Po drugie, w świetle tychże odkryć i tejże tezy zauważona dawno temu zapaść trzeciowiecznej historiografii łacińskiej daje się lepiej wyrazić jako wyraz kolektywnej amnezji, pół(?)świadomego wyparcia tego tragicznego okresu z pamięci wykształconych warstw Zachodu, dotąd rządzących i Imperium i, w swoim mniemaniu, światem; drugim naszym celem jest analiza warstwy informacyjnej zachowanej, czwarto- i piątowiecznej ubogiej i bałamutnej historiografii łacińskiej o tym okresie oraz losów tejże warstwy w historiografii greckiej, w której głównym nurcie długo przeważał odpowiednik, czasem wręcz tłumaczenia, nurtu łacińskiego mimo istnienia dzieł kontynuujących najlepsze tradycje antycznego historycznego pisarstwa – tą stroną projektu zajmują się głównie Krystyna Stebnicka i Michał Baranowski.
Na seminarium przedstawimy próbkę naszych prac w obu kierunkach. Bartosz Kontny i Kirill Myzgin podejmują kluczowy dla pytania, jaka część Barbaricum stanowiła realne zagrożenie dla Rzymian (inaczej: z jakich obszarów rekrutowały się, albo mogły rekrutować, armie, które omal nie rozbiły Imperium), problem mobilności ówczesnych drużyn barbarzyńców środkowo- i wschodnioeuropejskich. Krystyna Stebnicka i Michał Baranowski śledzą obraz Maximinusa w historiografii greckiej (źródła, m.in. Herodiana i greckojęzyczne Scriptora) i łacińskiej (występowanie, albo brak, poszczególnych wątków u zachowanych dziejopisów).
The third-Century Crisis of the Roman Empire: why did it occur and why was it forgotten?
The sensational discoveries of the last twenty years – archaeological (the Harzhorn battlefield), palaeographic (the Vienna palimpsest) and numismatical (the well-known to the members of this seminar fate of the imperial gold captured by the Goths at Abrittus) – have consigned to the waste-paper basket a major part of scholarly opinions about the origin and first phase of the 3rd-century crisis of the Empire (235-251); and those which have survived require a thorough reappraisal. Our project is a step, or rather two steps, in this direction. First, the support which the said discoveries lend to the view that the cause which led the officer corps of the Roman army to take power in their own hands was their growing awareness of the mortal threat to the Empire that the European barbarians had become, a threat which the traditional power élite was unwilling to realize and unable to face, induced us to attempt to collect and analyse data on what exactly had been going on in the Barbaricum during the two generations preceding the pronunciamento of 235: this basically archaeological survey is being done mainly by Bartosz Kontny and Kirill Myzgin. Second, in the light of of these discoveries (and of this thesis as well) the long observed collapse of the 3rd-century Latin historical writing can be seen as an expression of a collective amnesia, a half(?)-conscious repression of that tragic period in the memory of the educated élites of the West, till then the rulers of the Empire and, in their opinion, the world; our second aim is to analyse the informative layer of the poor and confused extant 4th- and 5th-century Latin historiography on that period, and to trace shiftings of the said layer in the Greek historiography, in the main current of which long prevailed an equivalent, sometimes simply translations, of the Latin current in spite of the existence of works continuing the best traditions of the ancient historical writing: this part of our project is dealt with mainly by Krystyna Stebnicka and Michał Baranowski.
During the seminar we shall present samples of our work in both directions. Bartosz and Kirill take up the issue – crucial for the question of which part of the Barbaricum was a real threat to the Romans (in other words: from which areas came, or could have come, the armies which almost broke the Empire) – of mobility of Central- and East-European barbarian war-bands and whole peoples. Krystyna and Michał trace the image of Maximinus in both historiographies, Greek (among others provenance of Herodianos’ information and Greek sources of the Scriptor) and Latin (appearance, or not, of particular themes in extant works).